Perspectief
‘Waar is de zon?’, een te herwaarderen ontwerpuitdaging
Buitenruimtes ontwerpen – Landschapsarchitectuur als instrument om ons ontwerp verder te duwen
Als we het over architectuur hebben, denken we aan gebouwen en vooral aan de relatie tussen binnen en buiten. Yosuke Hayano, van MAD Architects zei: "Architectuur moet een emotionele band hebben met de natuur". Als architecten creëren wij contextuele en duurzame architectuur om beter te leven, te zorgen, te werken en te leren. Maar hoe kunnen we nog een stap verder gaan in onze reflectie over de binnen-buiten relatie? Hoe kunnen we onze architecturale principes en waarden toepassen in de buitenruimtes van onze projecten? Hoe kunnen we onze projecten en hun (on)gebouwde omgeving sterker verbinden met elkaar? Hoe kunnen we het microklimaat rond onze gebouwen vormgeven en optimaliseren om een duurzaam project te ontwerpen? Dit is moment waarop landschapsarchitectuur in het ontwerpproces stapt.
Waarom, wie, wat?
De beleving van een gebouw begint al vóór de eerste stap die je binnen zet, vanaf de eerste glimp die je opvangt vanaf de straat tot je wandeling naar de hoofdingang. Deze “onbebouwde”, negatieve ruimte op het terrein is net zo belangrijk als het gebouw zelf. Landschapsarchitectuur moet niet worden benaderd als de overgebleven ruimte, maar als zowel de link tussen het project en zijn locatie (context) als de mogelijkheid om het programma naar buiten toe uit te breiden en de identiteit van het project te versterken.
Het creëren van een sterk gevoel van verbondenheid met een plaats is essentieel voor de gebruikers en de bredere gemeenschap. Het karakter van een plek heeft een impact op de gebruiker, wat ‘emotionele geografie’ wordt genoemd. Wie weet beter dan de gebruikers zelf wat ze op een plek waarderen en wat hen een positief gevoel geeft? Daarom is het onze rol als architect om de toekomstige gebruikers te betrekken bij het ontwerpproces. Zij helpen ons om deze aspecten te identificeren en zo een omgeving te creëren die beantwoordt aan hun behoeften en bijdraagt aan hun welzijn.
Contextuele landschapsarchitectuur: de omgeving begrijpen is de sleutel
Het begrijpen van de locatie (context), aan de hand van het bestuderen van historische kaarten (hoe werd het natuurlijke landschap ingezet als bescherming, transport, etc.), helpt ons bij het vormen van de gebouwde omgeving. Het is vaak verstandig om bij het nemen van beslissingen de stem van het verleden te volgen. Er is vaak een goede reden waarom het historische landgebruik op een bepaalde manier plaatsvond. Stedelijke analyses en milieustudies (blootstelling aan de zon, wind en geluid; bodemtoestand; groene en blauwe ‘corridors’, etc.) vormen de basis voor het ontwerp. Ze maken aandachtspunten, belangrijke netwerken en zwakke punten van een locatie zichtbaar op grotere schaal. Wat maakt deze locatie bijzonder en hoe kunnen we daar gebruik van maken? Deze bewustwording stelt ons in staat om de verschillende programma’s op de site nauwkeurig te ontwerpen en het project sterk te verankeren in de gemeenschap, en vice versa.
Landschapsarchitectuur als tool om het ontwerp naar een hoger niveau te tillen
Het plaatje klopt pas als de vier pijlers van archipelago (programmatie, beleving, duurzaamheid en economische efficiëntie) samen met onze waarden worden toegepast op de buitenruimtes om het ontwerp nog verder uit te bouwen en uitgebreide projecten op te leveren.
De oefening van het ontwerpen van de buitenruimtes vanaf de ontwerpfase versterkt het duurzaamheidsverhaal. De keuze van de materialen moet gebaseerd zijn op levenscyclusanalyses om zo de impact op de omgeving te verminderen en rekening te houden met de mogelijkheden voor hergebruik als aanvulling op circulaire bouwstrategieën. Zo kunnen we een waterstrategie voorzien op de schaal van de bouwplaats door circulaire wateroplossingen te optimaliseren, zoals het hergebruik van regen- of grijs water om het onnodig verbruik van drinkbaar water te verminderen. Of we kunnen andere energiestromen integreren die bijdragen aan de circulaire strategieën, zoals het opwekken van energie op de bouwplaats, enz.
Voordelen van landschapsarchitectuur worden in de praktijk toegepast in het project van CHwapi
Een (groene) infrastructuur die openstaat voor de stad.
Het project “Centre Hospitalier de Wallonie picarde” (CHwapi) is ontstaan uit de wens om alle “acute” ziekenhuisbedden samen te brengen op één enkele campus in de regio van Doornik. Het ziekenhuis werd zodanig ontworpen zodat sociale interactie wordt aangemoedigd, door middel van zijn open basis en een openbaar voorplein, en dus zorgvuldig wordt geïntegreerd in de stad. Het is niet alleen de bedoeling om een gezondheidsinfrastructuur te voorzien, maar ook een (groene) openbare ruimte voor de gemeenschap.
Dankzij een Performance-Based ontwerpproces hebben we de meest comfortabele ruimtes vanuit een stedelijk perspectief geïdentificeerd (minst lawaaierige en zonnigste gebieden tijdens het jaar) die geschikt zijn voor het programmeren van de buitenruimtes. Ons onderzoek naar de genezende kracht van de natuur leidde tot de keuze om de principes van de ‘healing garden’ toe te passen. Als startpunt lieten we ons inspireren vanuit een esthetisch oogpunt op het werk van de landschapsarchitect en kunstenaar Burle Marx. Daarna maakten we gebruik van een diversiteit aan paden, in combinatie met de inrichting van de microtopografie, om het microklimaat van het terrein vorm te geven en zo rustige en ontspannende gebieden te ontwerpen die beschut zijn tegen sterke wind en geluidshinder. Bovendien speelt de vegetatie een belangrijke rol voor het stedelijk comfort, de duurzaamheid en de veerkracht van het project. Momenteel bestuderen we het vermogen van de site op ecologisch gebied. Zo richten we ons op het waterbeheer en kwamen we met het concept van waterspiegels die zorgen voor een visueel dynamisch landschap.
Ten slotte, zijn deze buitenruimtes zodanig ontworpen dat deze zowel op de begane grond als ook vanuit de ziekenhuiskamer kunnen beleefd worden. Bovendien testen we het ontwerp voortdurend aan de hand van persona’s (Scenario-Based Design).
Het ontwerp van het project is momenteel volop aan de gang.
Case Study - CHWAPI
Hoe maak je van een groot ziekenhuis een aangename buur?
Ontdek andere perspectieven
Perspectief
De Post Covid-19 stad: het vinden van herstel in (landschaps)architectuur
Perspectief
Wat zijn de uitdagingen voor het stedelijk ziekenhuis van morgen?
