Perspectief
‘Waar is de zon?’, een te herwaarderen ontwerpuitdaging
Jeroen Verrecht
Case study - Booghuys
Kleinschalig wonen en zorgen in het hart van de stad
Het woonzorgcentrum Booghuys is gelegen in het hartje van Leuven in de onmiddellijke nabijheid van het stadspark. Samen met het woonzorgcentrum Edouard Remy en het kinderdagverblijf Doremietje maakt het deel uit van een ruimere zorgsite beheerd door ZorgLeueven.
WZC Booghuys is ontworpen om uitsluitend oudere bewoners met dementie te huisvesten. Het project richt zich op het vervangen van de verouderde infrastructuur door een nieuw complex dat plaats biedt aan 72 bewoners, met het behoudt van de menselijke schaal voor maximum 9 bewoners per eenheid wonen. Het programma wordt aangevuld met een administratieve ruimte voor ZorgLeuven.
Woonzorgcentrum Booghuys
Beschrijving
Nieuw complex op menselijke schaal voor ouderen met dementie, met een capaciteit van 72 bewoners en aangevuld met een administratieve ruimte voor ZorgLeuven.
Verantwoordelijke
Michael Seys
Partners
Macobo Stabo
Locatie
Leuven
Klant
ZorgLeuven
Oppervlakte
6.518 m²
Een geïntegreerde stedelijke leefomgeving aangepast aan de behoeften van ouderen met dementie
Het programma van het nieuwe complex bestaat uit drie functionele entiteiten:
– een volume aan de straatkant waar zowel de administratie van het woonzorgcentrum als van ZorgLeuven zijn ondergebracht.
– vier vleugels geïntegreerd in het stadsblok, elk bestaande uit twee collectieve wooneenheden of kleinschalige woningen
– een dakvolume met de centrale voorzieningen van het woonzorgcentrum (polyvalente zaal/cafetaria, kapsalon, kiné- en ergoruimte, enz.)
Aan de straatzijde settelt de nieuwbouw zich in het traditionele stadslandschap van de Vlamingenstraat. Daarnaast, aan de tuinzijde, ontvouwt het project zich in een semi-publieke tuinzone met karakteristieke hoogstammen. Doorheen de site zijn een aantal routes gecreëerd zodat het hele complex toegankelijk is en makkelijk kan doorgestoken worden, wat de intuïtieve oriëntatie van de bewoners en bezoekers ten goede komt. Een eerste openbare openluchtroute verbindt de aangrenzende straten en biedt via de tuin toegang tot de verschillende delen van de zorgcampus. Een tweede interne route binnen het centrum zorgt voor een verbinding tussen de straat en de tuin, die ook gebruikt wordt voor de toegang tot het WZC Booghuys en de administratie van ZorgLeuven. De instelling is dus volledig geïntegreerd in het stedelijk weefsel.
Verwelkoming en zorg op menselijke schaal
Op basis van de huidige wetenschappelijke en gedragswetenschappelijke kennis over dementie hebben we in samenwerking met de bouwheer een antwoord geformuleerd op de specifieke noden van deze doelgroep: het concept “kleinschalig wonen” laat ons toe de 72 bewoners te huisvesten in een vertrouwde en herkenbare omgeving op menselijke schaal.
De acht woningen, die elk negen bewoners huisvesten, zijn zodanig ontworpen dat ze een vertrouwde en huiselijke omgeving bieden met veel aandacht voor de veiligheid van de bewoners, zodat ze zich thuis voelen en alle zorg krijgen die ze nodig hebben in hun nieuwe woonomgeving. Zo heeft elk huis zijn eigen toegangsdeur: wanneer je aanbelt en de deur opengaat, kom je daadwerkelijk bij de bewoners binnen. Achter de voordeur bevindt zich de leefruimte, waaronder de woonkamer en de eetkamer, die zich nestelt rond een terras op het zuiden. In een kamerbrede kastenwand zijn de keuken en de verpleegunit ondergebracht, zodat het verplegend personeel effectief met de bewoners kan leven en maximaal aanwezig kan zijn in hun leefomgeving.
De kamers van de bewoners zijn gegroepeerd in het ‘nachtgedeelte’, weg van de gemeenschappelijke ruimtes. Dit is het meest private deel van de woning.
De wooneenheden op de begane grond hebben een eigen tuin, terwijl de bovenverdiepingen een ruim terras hebben: elke bewoner kan dus veilig genieten van het omliggende park.
Op basis van de huidige wetenschappelijke en gedragswetenschappelijke kennis over dementie hebben we in samenwerking met de bouwheer een antwoord geformuleerd op de specifieke noden van deze doelgroep: het concept “kleinschalig wonen” laat ons toe de 72 bewoners te huisvesten in een vertrouwde en herkenbare omgeving op menselijke schaal.
Leven op het ritme van de zon
Daglicht speelt een vaak onderschatte rol in het welzijn van mensen, vooral voor mensen met dementie. Daglichttoetreding en bezonning zijn dan ook in hoge mate sturend geweest in het ontwerpproces zowel voor de planvorming van de woningen en de bewonerskamers als voor het gevelontwerp.
Zo zijn de leefruimtes maximaal op het zuidoosten georiënteerd, zodat de bewoners wakker kunnen worden met de ochtendzon. Ze zijn ook allen gekoppeld aan ruime buitenterrassen met een geoptimaliseerd microklimaat, zodat de bewoners worden uitgenodigd om zich buiten te begeven.
Ook de inrichting van de kamers en de positionering van de ramen zijn geoptimaliseerd, zodat de bewoners de hele dag kunnen genieten van een optimale interactie met de zon en het daglicht. Verschillende studies hebben immers aangetoond dat vitamine D, alsook het meeleven met het ritme van de zon, een therapeutisch effect hebben op de mens. Als antwoord hierop hebben we ervoor gezorgd dat de zon ’s ochtends op het bewonersbed valt om zo de dag goed in te zetten en de dagelijkse hormonale cyclus (circadiaanse cyclus) optimaal te ondersteunen, iets wat extra belangrijk is bij ouderen.
Om een maximale hoeveelheid natuurlijk licht te verkrijgen zonder de nadelen van oververhitting, hebben we bovendien de grootte van de ramen aangepast aan de oriëntatie – zo zijn bijvoorbeeld de ramen op het zuiden kleiner dan de ramen op het noorden.
Zorg dragen voor onze omgeving
Het woonzorgcentrum Booghuys wordt mee ingezet in het kader van “Leuven klimaatneutraal 2030” en streeft dus naar een nZEB-ambitie (Nearly Zero Energy Building). Deze wordt gerealiseerd door een oordeelkundige combinatie van verschillende maatregelen:
Ten eerste, een performante buitenschil o.a. door het gebruik van driedubbel glas om zo te komen tot een K-waarde van 24.
Daarnaast wordt warmte geproduceerd door zowel een warmtepomp als door het gebruik van B(oorgat) E(nergie) O(pslag) die zich bevindt onder het gebouw. Dit systeem zorgt niet alleen voor verwarming en koeling van het woonzorgcentrum, maar ook voor de nabijgelegen crèche. De energie wordt dus lokaal geproduceerd en gebruikt binnen de zorgcampus.
Om de afhankelijkheid van externe energiebronnen verder te verminderen, is ten slotte de installatie van een aanzienlijke capaciteit aan zonnepanelen voorzien op de daken van het WZC.
Galerij met afbeeldingen
Ontdek andere case studies
Case Study - CIO UNILAB
Gericht op de patiënt, verbonden met de natuur
Case Study - CHWAPI